• Trong ngôn ngữ lập trình Assembly, MAIN PROC và MAIN ENDP đánh dấu bắt đầu và kết thúc của một thủ tục
• Thủ tục (hay còn gọi là hàm) là một khối code thực hiện một nhiệm vụ cụ thể. Thủ tục có thể được gọi từ nhiều nơi trong chương trình, giúp tái sử dụng code, dễ đọc và dễ bảo trì hơn
• Khi bắt đầu khởi chạy chương trình thì ta sẽ thực thi lệnh trong MAIN trước
• Ở đây, MAIN là tên của thủ tục và PROC là từ khóa để bắt đầu một thủ tục. Mọi lệnh nằm giữa MAIN PROC và MAIN ENDP sẽ thuộc về thủ tục MAIN
• Ví dụ về cách sử dụng MAIN PROC trong một chương trình Assembly:

Trong đoạn mã trên, ta thấy rằng MAIN chính là phần trường tên cụ thể là tên thủ tục. Và ở trường mã lệnh ta có hai lệnh giả PROC và ENDP

• Giống như chương trình chính, thì chương trình con cũng được định nghĩa nhờ các lệnh giả PROC và ENDP theo mẫu sau:

• Trong ngôn ngữ Assembly, không có khái niệm rõ ràng về hàm như trong ngôn ngữ lập trình cao cấp. Thay vào đó, bạn thường sẽ thực hiện nhảy từ một điểm đến một điểm khác trong chương trình bằng cách sử dụng các lệnh nhảy JMP hoặc các lệnh gọi hàm CALL
• Các nhãn (label) thường được dùng để đánh dấu các vị trí trong chương trình, bao gồm cả vị trí của các hàm. Khi bạn gọi một hàm bằng lệnh CALL, bạn thực sự đang nhảy đến một nhãn được đặt trước đó, thực hiện mã trong phần đó, và sau đó có thể quay lại nơi gọi hàm thông qua lệnh RET (return)
• Do đó mà khi đặt tên nhãn, ta không được đặt tên nhãn trùng nhau mặc dù các nhãn được đặt trong các hàm khác nhau

• Dữ liệu kiểu số có thể được cho dưới dạng số hệ hai, hệ mười, hệ mười sáu hoặc dưới dạng ký tự.
• Khi cung cấp số liệu cho chương trình, số cho ở hệ nào phải được kèm đuôi của hệ đó
• Ngoại lệ:
  • Hệ 10 ta không kèm theo đuôi vì là trường hợp ngầm định của Assembly
  • Với hệ 16 nếu số đó bắt đầu bằng các chữ cái thì ta phải thêm 0 ở trước để chương trình dịch có thể hiểu được đó là số hệ 16 chứ không phải là một tên hoặc một nhãn

Ví dụ các số viết đúng

• 0011B : Số hệ 2
• 1234 : Số hệ 10
• 0ABBAH : Số hệ 16
• 1EF1H : Số hệ 16

• Nếu dữ liệu là ký tự hoặc chuỗi ký tự thì chúng phải được đóng trong cặp dấu trích dẫn đơn hoặc kép, ví dụ 'A' hay "abcd" . Chương trình sẽ dịch ký tự ra mã ASCII tương ứng của nó

Một biến kiểu byte trong Assembly có thể chứa được cả số và ký tự. Biến byte có thể chứa bất kỳ giá trị nào có thể được biểu diễn trong 8 bit, bao gồm cả các số nguyên từ 0 đến 255 (hoặc từ -128 đến 127 nếu được xem là số nguyên có dấu) và các ký tự trong bảng mã ASCII.

Biến từ (word) trong Assembly dành 2 byte không gian bộ nhớ. Biến từ có thể chứa các giá trị từ 0 đến 65535 đối với số không dấu (hoặc từ -32768 đến 32767 đối với số có dấu). Nó cũng có thể chứa được tối đa 2 ký tự ASCII, vì mỗi ký tự ASCII chiếm 1 byte

• Cách trên định nghĩa mảng có tên là M1 gồm 6 byte với các giá trị khởi đầu là 4, 5, 6, 7, 8, 9
• Phần từ đầu mảng là 4 và có địa chỉ trùng với địa chỉ của M1
• Phần tử thứ hai là 5 và có địa chỉ là M1 + 1

• Cách trên định nghĩa một mảng tên là M2 gồm 100 byte chứa 100 giá trị khởi đầu là 0
• Nếu không muốn khởi tạo giá trị ban đầu thì ta có thể viết như sau: M2 DB 100 DUP(?)

• Cách trên được sử dụng để khai báo mảng chứa các phần tử lặp lại nhiều lần. Cụ thể
  • Lệnh trên khai báo một mảng byte với tên là M3
  • Phần 4, 3, 2 khai báo ba byte đầu tiên của mảng với giá trị lần lượt là 4, 3 và 2
  • Phần 2 DUP(5) tạo ra hai phần từ lặp lại là 5, 5
  • Phần DUP (1, 2 DUP(5), 6) tương ứng với 1, 5, 5, 6
  • Từ đó 2 DUP(1, 2 DUP(5), 6) tương ứng với 1, 5, 5, 6, 1, 5, 5, 6
  • Vì vậy, lệnh trên tạo ra một mảng byte M3 với các giá trị là 4, 3, 2, 1, 5, 5, 6, 1, 5, 5, 6

• Ta khai báo quy mô sử dụng bộ nhớ như sau:

  .MODEL [Kiểu kích thước bộ nhớ]

• Các kiểu kích thước bộ nhớ cho chương trình hợp ngữ^[2]

• Cách khai báo đoạn ngăn xếp:

  .STACK [Kích thước]

• Stack Segment chủ yếu được sử dụng để lưu trữ dữ liệu tạm thời và thông tin về ngữ cảnh của chương trình, như giá trị trả về của các hàm và địa chỉ trở lại sau khi gọi hàm (giống như khi thực hiện quay lui hay đệ quy vậy)

• Nếu không khai báo kích thước thì chương trình dịch sẽ tự động gán cho kích thước giá trị là 1KB

• Tuy nhiên, đối với chương trình học của ta thì kích thước ngăn xếp này là quá lớn nên ta sẽ sử dụng 100-256 byte là đủ

• Trong Assembly, Stack được khai báo trên đầu của chương trình và là Stack duy nhất được sử dụng xuyên suốt chương trình

• Để sử dụng Stack ta sử dụng hai lệnh là PUSH và POP

• Để khai báo và khởi tạo các biến hoặc hằng số mà chương trình sẽ sử dụng, ta sẽ khai báo chúng trong phần .DATA

• Khi bạn khai báo một biến trong phần .DATA của chương trình Assembly, hệ thống sẽ cấp phát một vùng nhớ trong RAM (bộ nhớ chính) để lưu trữ giá trị của biến đó. Địa chỉ của vùng nhớ này sẽ được liên kết với tên biến mà bạn đã khai báo. Chính vì vậy mà sau khi khai báo dữ liệu xong ta cần phải tiếp tục khởi tạo cho thanh ghi DS như sau:

• Thanh ghi đoạn dữ liệu DS trong Assembly không chứa dữ liệu trực tiếp mà chứa địa chỉ của đoạn dữ liệu. Khi bạn thực hiện một lệnh truy cập dữ liệu, DS sẽ được sử dụng như một cơ sở để tính toán địa chỉ thực sự của dữ liệu cần truy cập. Đây là cách mà các lệnh trên thanh ghi có thể truy cập vào vùng nhớ rộng lớn hơn nhiều so với kích thước của thanh ghi

Để hiểu tại sao lại cần sử dụng 2 lệnh MOV để khởi tạo cho thanh ghi DS bạn hãy đọc nội dung phần #8.1

• Trong hệ điều hành DOS, ngắt (interrupt) là một quá trình dừng chương trình chính đang chạy để ưu tiên thực hiện một chương trình khác

• Khi một thiết bị phần cứng (như bàn phím hoặc chuột) cần sự chú ý của máy tính, nó sẽ gửi một "ngắt" đến bộ xử lý. Bộ xử lý sau đó sẽ dừng chương trình đang chạy để xử lý ngắt, và sau đó quay trở lại tiếp tục chương trình chính

• Một lệnh ngắt trong DOS được sử dụng thường xuyên cho Emu8086 là ngắt INT 21H. Ngắt này được sử dụng để giao tiếp với bàn phím và màn hình. Dưới đây là cách sử dụng một số hàm của lệnh ngắt INT 21H:

1. Hàm 1: Dùng để nhập một ký tự từ bàn phím. Nếu ký tự đó không phải là ký tự điều khiển, thì ký tự sau khi nhập sẽ được cất trong thanh ghi AL

Thanh ghi AH đóng vai trò quan trọng trong việc thực hiện ngắt. Trong lệnh ngắt, giá trị được đặt trong thanh ghi AH sẽ giúp xác định hàm cụ thể sẽ được thực hiện

2. Hàm 2: Dùng để hiển thị một ký tự ra màn hình. Mã ASCII của ký tự muốn hiển thị phải được cất trong thanh ghi DL

Ví dụ: Hiển thị kí tự 'A'

3. Hàm 9: Thực hiện chức năng xuất một chuỗi ký tự. Chuỗi này phải kết thúc bằng ký tự $. Điều này có nghĩa là, nó sẽ in ra chuỗi ký tự cho đến khi gặp ký tự $

4. Hàm nhập chuỗi ký tự:

• Hàm DOS INT 21H với AH = 10 được sử dụng để đọc một chuỗi từ bàn phím. Chuỗi này được lưu dưới dạng chuỗi DOS, trong đó byte đầu tiên chứa độ dài tối đa của chuỗi, byte thứ hai chứa độ dài thực sự của chuỗi, và các byte tiếp theo chứa các ký tự của chuỗi
• Do đó, khi bạn nhập chuỗi, str[0] chứa độ dài tối đa của chuỗi, str[1] chứa độ dài thực sự của chuỗi. Khi thực hiện in chuỗi nhập vào từ bàn phím thì ta sẽ in ra bắt đầu từ str[2]

Ví dụ: chuỗi 'Hello' mà bạn nhập vào bàn phím thực chất là 256,5,H,e,l,l,o

5. Hàm ngắt chương trình: Đảm bảo rằng chương trình của bạn kết thúc một cách an toàn và kiểm soát

• Trong một số trường hợp, đúng là khi chương trình chạy hết các lệnh, nó sẽ tự động kết thúc. Tuy nhiên, trong ngôn ngữ Assembly, việc này không đảm bảo
• Khi chương trình Assembly chạy hết các lệnh, nếu không có lệnh kết thúc chương trình, CPU sẽ tiếp tục thực thi các byte tiếp theo trong bộ nhớ như là mã máy. Điều này có thể dẫn đến các hành vi không mong muốn, bao gồm cả việc chạy mã không hợp lệ hoặc truy cập vào vùng nhớ không hợp lệ
• Vì vậy, để đảm bảo rằng chương trình kết thúc một cách an toàn và kiểm soát, bạn nên sử dụng lệnh kết thúc chương trình

Để hiểu cách IF THEN hoạt động ta đi vào một ví dụ sau:

Thực hiện gán giá trị tuyệt đối của AX cho BX

Giải thích

• CMP AX, 0 : So sánh giá trị trong thanh ghi AX với giá trị 0. Kết quả của phép so sánh này sẽ được lưu trong các cờ của bộ xử lý
• JNL GAN: Đây là một lệnh nhảy có điều kiện. Trong trường hợp này JNL là viết tắt của "Jump if Not Less" (nhảy nếu không nhỏ hơn). Nó kiểm tra cờ Zero (ZF) và cờ Sign (SF). Nếu ZF = 1 (giá trị = 0) hoặc SF = 0 (Giá trị dương), nghĩa là giá trị trong AX không nhỏ hơn 0, thì chương trình sẽ nhảy đến nhãn GAN. Nếu không, chương trình sẽ tiếp tục thực thi lệnh tiếp theo
• NEG AX: Nếu giá trị trong AX là số âm, lệnh này sẽ đảo dấu của nó
• GAN: MOV BX, AX: Trong lệnh này GAN là nhãn (label). Lệnh MOV BX, AX sao chép giá trị trong thanh ghi AX vào thanh ghi BX

Các lệnh rẽ nhánh tiêu biểu

• Trong ngôn ngữ Assembly không có cấu trúc vòng lặp for như các ngôn ngữ cấp cao khác. Tuy nhiên, bạn vẫn có thể mô phỏng cấu trúc for bằng cách sử dụng các chỉ thị nhảy có điều kiện

1. MOV Dest, Source : dữ liệu được chép từ toán hạng nguồn (Source) tới toán hạng đích (Dest). Lệnh này không làm thay đổi toán hạng nguồn, chỉ làm thay đổi toán hạng đích. Chú ý một số trường hợp không được sử dụng lệnh này bao gồm:

   • Không chuyển dữ liệu trực tiếp giữa hai ô nhớ
   • Không chuyển giá trị tức thời vào thanh ghi đoạn
   • Không chuyển dữ liệu giữa hai thanh ghi đoạn

2. LEA Dest, Source (Load Effective Address): Lệnh gán địa chỉ của gốc vào đích

1. INC [Toán hạng đích] : Làm tăng giá trị của Toán hạng đích lên 1 đơn vị
2. DEC [Toán hạng đích] : Làm giảm giá trị của Toán hạng đích xuống 1 đơn vị
3. ADD [Toán hạng đích], [Toán hạng nguồn]: Lấy giá trị / nội dung của Toán hạng nguồn cộng vào giá trị / nội dung của Toán hạng đích
4. SUB [Toán hạng đích], [Toán hạng nguồn] : Lấy giá trị / nội dung của Toán hạng đích trừ đi giá trị / nội dung của Toán hạng nguồn
5. MUL [Toán hạng nguồn] : Thực hiện phép nhân trên số không dấu

• Điều đặc biệt về lệnh này là nó chỉ nhận một toán hạng, kết quả của phép nhân sẽ được lưu vào thanh ghi AX. Vì thế bạn có thể tưởng tượng rằng MUL CX có nghĩa là MUL AX, CX
• Nếu nguồn là 8 bit, kết quả sẽ được lưu trong thanh ghi AX
• Nếu nguồn là 16 bit, kết quả sẽ được lưu trữ trong thanh ghi DX:AX
  • 16 bit cao nhất của kết quả sẽ được lưu trữ trong thanh ghi DX
  • 16 bit thấp nhất của kết quả sẽ được lưu trữ trong thanh ghi AX

6. IMUL [Toán hạng nguồn] (Integer Multiply): Tương tự như MUL nhưng là số có dấu
7. DIV [Toán hạng nguồn] : Thực hiện phép chia trên số không dấu.

• Nếu Toán hạng nguồn là toán hạng 8 bit thì lệnh sẽ lấy giá tri của thanh ghi AX (số bị chia) chia cho Toán hạng nguồn (số chia). Kết quả là thương số chứa trong thanh ghi AL, số dư chứa trong thanh ghi AH
• Nếu Toán hạng nguồn là toán hạng 16 bit thì lệnh sẽ lấy giá trị của cặp thanh ghi DX:AX (số bị chia) chia cho Toán hạng nguồn (số chia). Kết quả là thương số chứa trong thanh ghi AX, số dư chứa trong thanh ghi DX
• Nếu phép chia cho 0 xảy ra hay thương số vượt quá giới hạn của thanh ghi AL (chia 8 bit) hay AX (chia 16 bit) thì CPU sẽ phát sinh lỗi "Divice Overflow". Điều này có nghĩa là, nếu bạn thực hiện phép chia cho toán hạng nguồn 8 bit và kết quả bị tràn, thì kết quả sẽ không tự động chuyển sang thanh ghi AX

8. IDIV [Toán hạng nguồn] :Tương tự như DIV nhưng là số có dấu

1. NOT [Toán hạng đích]
2. AND [Toán hạng đích], [Toán hạng nguồn]
3. OR [Toán hạng đích], [Toán hạng nguồn]
4. XOR [Toán hạng đích], [Toán hạng nguồn]

• Trong các bài tập ta sẽ sử dụng lệnh XOR nhiều nhất để khởi tạo một thanh ghi với giá trị ban đầu là 0, hoặc có thể được sử dụng để khởi tạo bộ đếm CX về 0 trước khi sử dụng trong một vòng lặp bằng cách viết XOR CX, CX

• Khi gặp lệnh này chương trình sẽ lặp lại việc thực hiện các lệnh phía sau Nhãn đích đủ n lần, với n được đặt trước trong thanh ghi CX (Thanh ghi CX được sử dụng làm bộ đếm vòng lặp)
• Sau mỗi lần lặp CX tự động giảm 1 đơn vị (CX = CX - 1) và lệnh lặp sẽ dừng khi CX = 0

1. lodsb (viết tắt của "Load String Byte"): là lệnh di chuyển dữ liệu từ bộ nhớ vào thành ghi AX và tăng con trỏ bộ nhớ sau khi lệnh được thực thi. Cụ thể nó hoạt động như sau

• lodsb sẽ đọc một byte từ bộ nhớ tại địa chỉ mà con trỏ bộ nhớ (nằm trong thành ghi SI) trỏ tới
• Byte đó sẽ được đưa vào thanh ghi AL
• Con trỏ bộ nhớ sẽ được tăng lên 1 byte
• Nếu cờ Direction (DF) được thiết lập, con trỏ bộ nhớ sẽ giảm thay vì tăng

2. lodsw cũng giống như lodsb nhưng nó đọc một từ (word) từ bộ nhớ và lưu trữ trong thanh ghi AX.

• lodsw sẽ đọc hai byte từ bộ nhớ tại địa chỉ mà con trỏ bộ nhớ (nằm trong thành ghi SI) trỏ tới
• Byte đó sẽ được đưa vào thanh ghi AL
• Con trỏ bộ nhớ sẽ được tăng lên 2 byte
• Nếu cờ Direction (DF) được thiết lập, con trỏ bộ nhớ sẽ giảm thay vì tăng

• Cú pháp: CMP Dest, Source
• Tác dụng: Lệnh CMP (Compare) được sử dụng để so sánh giá trị / nội dung của Toán hạng đích so với Toán hạng nguồn
• Bản chất của lệnh CMP Dest, Source là lệnh SUB Dest, Source (thực hiện phép tính Dest - Source, nhưng kết quả của phép tính không được lưu vào Des như trong lệnh SUB. Thay vào đó, kết quả của phép trừ được sử dụng để cập nhật trong thanh ghi cờ
• Các cờ này sau đó có thể được sử dụng bởi các lệnh nhảy có điều kiện (Conditional Jump Instructions) ví dụ như JE (Jump if Equal) để kiểm soát luồng thực thi của chương trình